مولتی متر چیست؟ (کاربرد، انواع و معرفی بهترین برندها)

آوومتر یا مولتی تستر ابزاری الکترونیکی برای سنجش کمیت های مقاومت، جریان، ظرفیت خازنی، دسی بل ولتاژ و … قطعات مختلف است. کاربرد مولتی متر چیست؟ این دستگاه از داده های قطعات برای تشخیص سالم بودن یا خرابی آن ها استفاده می شود مشخص کننده مقدار جریان ورودی و خروجی برق است. از دیگر کاربردهای این ابزار می توان به تجزیه و تحلیل مدارهای الکترونیکی (خودرو، لوازم خانگی، قطعات صنعتی و…) اشاره کرد.

مهم ترین انواع مولتی مترها آنالوگ و دیجیتال هستند که بر اساس نحوه نمایش خروجی دستگاه از هم متمایز می شوند. مولتی مترها از ابزارهای ضروری سرویسکار ایران رادیاتور در مشهد، تهران و… یا تعمیرکاران سایر برندهای این دستگاه هستند.

با مولتی متر آشنا شوید

آوومتر که دستگاهی الکترونیکی برای سنجش پارامترهایی چون ولتاژ، ظرفیت، مقاومت و جریان است. با توجه به میزان پیشرفته بودن دستگاه، اندازه گیری دما و تست دیود نیز با آن امکان پذیر است. با استفاده از این ابزار می توان سالم بودن یک قطعه الکترونیکی و یا مشخصات فنی قطعات را مورد سنجش قرار داد. کاربردهای این دستگاه عبارت اند از: 

1. بازرسی مدارهای لوازم خانگی
2. تعمیر پکیج و آبگرمکن
3. سنجش دمای ابزارهای صنعتی
4. تجزیه و تحلیل مدارهای الکترونیکی
5. آزمایش سلامت یا معیوب بودن قطعات مختلف (خازن، ترانزیستور، دیاک و …)
6. اندازه گیری شارژ باتری خودرو
7. تست دینام، بوق و هر مدار الکترونیکی در خودرو
8. آزمایش انژکتور سوخت خودروها

اجزای مولتی تستر 

این دستگاه ها شامل 4 جز سلکتور، پورت، پراب و صفحه نمایشگر هستند:

• نمایشگر: صفحه ای برای نمایش پارامتر اندازه گیری شده است.
• سلکتور یا دستگیره دایره ای انتخاب: کلیدی است که با چرخاندن ان می توان پارامتر مورد نظر (جریان، مقاومت یا ولتاژ) را اندازه گیری کرد.
• پورت (ترمینال ورودی): قسمتی برای اتصال به پراب است. مولتی مترهای مختلف دارای چند پورت زیر برای سنجش پارامترهای مختلف هستند:

1. پورت 10A: برای اندازه گیری شدت جریان های حداقل 200 میلی آمپر
2. پورت vΩ: جهت اندازه گیری ولتاژ، مقاومت و تست اتصالات
3. پورت µA.mA: جهت اندازه گیری جریان های حداکثر 200 میلی آمپر
4. پورت  COM: جهت اتصال به پراب سیاه رنگ

• پراب: اجزائی به رنگ مشکی و قرمز هستند که اولی به پورت COM و دومی به پورت های دیگر متصل می شود. پراب ها شامل انواع نوک سوزنی (جهت تست قطعات smd) و ولتاژ بالا هستند.

کاربرد مولتی متر در تعمیر پکیج

مولتی مترها از ابزارهای کاربردی برای تعمیر پکیج و آبگرمکن ها هستند. از مهم ترین موارد استفاده multimeter در این حوزه می توان موارد زیر را نام برد:

• عیب یابی برد و اندازه گیری مقاومت، جریان و ولتاژ آن
• آزمایش سیم های بوبین قطع و وصل در شیر گاز دستگاه
• تست فلومتر و فلو سوئیچ

نحوه عملکرد دستگاه آوومتر یا مولتی متر

برای سنجش پارامترهای مختلف مقاومت، ولتاژ و جریان در یک آوومتر کافی است سلکتور (دستگیره دایره ای چرخان) تعبیه شده روی دستگاه را چرخاند. فلش کوچک درج شده روی این دستگیره حالت دستگاه را نشان می دهد. به عنوان مثال، اگر روی حالت a باشد، جریان الکتریکی را نشان می دهد. حالت V هم بیانگر ولتاژ است.

قبل از اندازه گیری پارامتر مورد نظر باید از قرار گرفتن این دستگیره به سمت پارامتر صحیح اطمینان حاصل کرد. برای تست هر یک از پارامترهای ذکر شده باید پروب قرمز به vΩ و سیاه به پورت COM و سرهای دیگر به مدار مورد آزمایش متصل شود. پس از اندازه گیری، خروجی تست به صورت دیجیتال یا آنالوگ روی نمایشگر گزارش می شود.

روش اندازه گیری اختلاف ولتاژ الکتریکی با آوومتر

جهت سنجش پارامتر ولتاژ با آوومتر باید طبق مراحل زیر عمل کرد:

• مولتی متر به صورت موازی به مدار متصل شود.
• با توجه به نوع ولتاژ اندازه گیری، سلکتور روی علامت صحیح قرار گیرد. (جهت سنجش ولتاژ مستقیم روی علامت V‌ و برای ولتاژ AC روی علامت Ṽ )
• یک سر پراب قرمز به پورت vΩ  و سر دیگر آن به ترمینال منفی متصل شود.

روش اندازه گیری شدت جریان با آوومتر

جهت سنجش این پارامتر با آوومتر مراحل زیر طی می شود:

• دستگاه به صورت سری در مدار قرار گیرد.
• سلکتور روی علامت A (شدت جریان) گذاشته شود.
• پراب مشکی به ترمینال منفی و پراب قرمز به ترمینال A متصل گردد.

اندازه گیری مقاومت دستگاه با مولتی متر

مراحل اندازه گیری پارامتر مقاومت با استفاده از این دستگاه به قرار زیر است:

• سلکتور دستگاه روی علامت Ω قرار گیرد.
• جهت جلوگیری از آسیب به دستگاه جریان برق قطع شود.
• پراب سیاه به ورودی  COMو پراب قرمز به پورت V/F/Ω متصل شود.
• با توجه به میزان مقاومتی که دستگاه نشان می دهد، مقاومت بین 200-0 اهم، 20-0 کیلو اهم و یا 20-0 میلی اهم نمایش داده می شود.

نحوه تست دیود با مولتی متر

برای آزمایش دیود با آوومتر مراحل زیر طی می شود:

1. در ابتدا باید این قطعه را از مدار جدا کرد.
2. سلکتور را روی علامت دیود قرار داد.
3. پروب قرمز را به سر آند و پروب مشکی را به سر کاتد متصل نمود.

در این وضعیت با توجه به نوع دیود، دستگاه ولتاژ معینی را نشان می دهد. اما با تغییر جای پروب ها (اتصال پروب قرمز به سر کاتد و پروب مشکی به سر آند)، دستگاه مقدار بی نهایت را به نمایش می گذارد.

انواع مولتی متر در بازار

انواع مختلف این دستگاه در مورد زیر دسته بندی می شود:

• آنالوگ یا عقربه ای
• دیجیتال
• کلمپی

1. مولتی متر آنالوگ یا عقربه ای

این نوع مولتی متر ابزاری جهت اندازه گیری جریان و ولتاژ است و بر پایه یک میکرومتر ساخته شده است. این دستگاه مجهز به صفحه نمایشی عقربه ای و مدرج است که تغییر آن ها میزان پارامتر سنجش شده را نشان می دهد. کمیت اندازه گیری شده توسط این دستگاه دقت پایینی دارد.

2. مدل دیجیتالی مولتی متر

در این مدل، کمیت سنجش شده به صورت دیجیتال نمایش داده می شود. آوومترهای دیجیتال مزایایی نسبت به انواع آنالوگ دارند. اما مهم ترین مزایای این نوع مولتی متر چیست؟

• کالیبره کردن راحت تر
• کاهش خطای کاربر و افزایش دقت کمیت سنجش شده
• مجهز به حافظه ثبت اطلاعات و قابلیت اتصال به کامپیوتر
• افزایش کارایی و سرعت اندازه گیری

3. مولتی متر کلمپی

آوومتر کلمپی یا انبری مدلی از این دستگاه است که علاوه بر امکانات تعبیه شده در نوع دیجیتال، چنگکی برای اندازه گیری جریان در ساختار آن طراحی شده است. با اتصال سیم حامل جریان به المان مورد نظر و قرار دادن آن بین چنگک، جریان عبوری از سیم و در نهایت جریان عبوری از المان اندازه گیری می شود.

تفاوت مولتی متر دیجیتال و آنالوگ parselectronic

اولین تفاوت این دو مدل آوومتر به نحوه نمایش کمیت مورد سنجش مربوط می شود. در انواع آنالوگ، کمیت مورد نظر توسط میتر عقربه ای نمایش داده می شود؛ در حالیکه، در مدل دیجیتال خروجی بر روی صفحه نمایشگر دستگاه است. از دیگر تفاوت های این دو نوع آوومتر می توان به دقت بالاتر، کاربری راحت تر و قیمت کمتر انواع دیجیتال اشاره کرد.

معیارهای قابل سنجش با آوومتر

اکثر مدل های مولتی تسترها قابلیت سنجش سه پارامتر جریان، مقاومت و ولتاژ مستقیم را دارند. با توجه به میزان پیشرفته بودن دستگاه مقادیر زیر را هم می توان با استفاده از آن ها اندازه گیری کرد:

1. ظرفیت
2. درجه حرارت
3. فرکانس
4. رسانایی
5. دسی بل
6. اندوکتانس

 مزایا و معایب مولتی مترها چیست؟

از مهم ترین مزایای مولتی تسترها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. دقت بالا
2. امپدانس ورودی بالا
3. پهنای باند وسیع اندازه گیری
4. ارائه نمایش خودکار خروجی دستگاه

و معایب این تجهیزات عبارت شامل موارد زیر می شود:

1. وابستگی عملکرد صفحه نمایش دستگاه به یک منبع انرژی خارجی
2. حتمال آسیب دیدن دستگاه در شرایط کارکرد خارج از استانداردهای تعریف شده سازنده

ایمنی کار با مولتی متر و چند نکته کاربردی

قبل از ذکر نکات ایمنی کار، بهتر است بدانید استاندارد ایمنی مولتی متر چیست؟ این استاندارد، IEC است که بر اساس آن این دستگاه ها به چهار بخش ( I ، II،III و IV) CAT تقسیم می شوند. هر یک از این چهار بخش باید با توجه به محل استفاده انتخاب شوند. به عنوان مثال، CAT IV در محل اتصال شبکه داخلی به شبکه توزیع برق استفاده می شود.

و اما نکاتی درباره کار با آوومتر:

• نمایش جریان یا ولتاژ منفی دستگاه به معنای قرار گرفتن پراب ها به صورت برعکس در مدار است.
• چرخش دکمه سلکتور باید آرام و در جهت عقربه های ساعت باشد.
• نمایش حروف OL روی دستگاه نشان دهنده این است که میزان پارامتر مورد اندازه گیری بیشتر از ضریب سلکتور است. در این حالت صداق بوق هم به گوش می رسد.
• پیچاندن پیچ تنظیم صفر دستگاه می تواند باعث قطع شدن فنر و خرابی دستگاه شود.

چند اصطلاح فنی درباره آوومترها

بهتر است قبل از استفاده از این تجهیزات، اطلاعات کافی درباره آن ها بدانید، برخی از رایج ترین اصطلاحات فنی آوومترها، عبارت اند از: 

• رنج (گستره): تعداد اعدادی است که دستگاه روی صفحه نمایشگر خود نشان می دهد. این رنج به طور معمول بین 1.999± یا ±19.999 است.
• امپدانس ورودی: این کمیت میزان مقاومت یک مدار با جریان حاصل از منبع الکتریکی است. مقدار آن بین 10-1 مگا اهم است.
• مولتی متر Auto range: انواعی از مولتی مترها هستند که برای اندازه گیری کمیت های مختلف نیازی به تنظیم مقدار حدودی کمیت در دستگاه ندارند.
• حساسیت: کمترین میزان مقاومت، جریان یا ولتاژ است که می تواند میزان سنجش را تغییر دهد.
• دقت اندازه گیری: این مفهوم بیانگر میزان نزدیک بودن مقدار اندازه گیری شده پارامتر با مقدار واقعی آن است.
• رزولوشن: رزولوشن آوومتر بیانگر اعداد نمایش داده شده در صفحه نمایشگر دستگاه است.
• RMS: روشی برای سنجش جریان متناوب است که متوسط این کمیت را اندازه گیری می کند. مولتی مترهای RMS از بهترین انواع دیجیتالی این دستگاه ها هستند.
• True RMS: یکی دیگر از روش های اندازه گیری جریان متناوب است که نسبت به RMS از دقت بالاتری برخوردار است.

آشنایی با بهترین برندهای آوومتر بازار

APPA یکی از بهترین برندهای این دستگاه الکتریکی است. این شرکت علاوه بر تولید مولتی متر، در زمینه تولید آمپرسنج، حرارت سنج، پاور آنالایزر و میگر در بازار اروپا و آمریکا جایگاه برتری دارد. سایر برندهای برتر تولید کننده عبارتند از:

• Mastech
• Tes
• Hioki
• Ronix
• Cem
• Lutron
• Prova
• Uni-T

کلام آخر

مولتی متر دستگاه الکتریکی برای محاسبه کمیت های مقاومت، ولتاژ، جریان است که در انواع متفاوتی در بازار وجود دارد. پیشرفته ترین مدل این دستگاه ها می توانند اندازه گیری دما و تست دیود را هم انجام دهند. آوومترها در جهت تجزیه و تحلیل مدارهای الکترونیکی، عیب یابی انواع مدارهای خانگی و صنعتی و تست سلامت یا معیوب بودن قطعات (فلومتر و فلوسوئیچ پکیج، خازن، ترانزیستور و …) بیشترین کاربرد را دارند. 

با توجه به نمایشگر خروجی، این سیستم ها شامل دو نوع آنالوگ دیجیتال با ویژگی هایی مانند حافظه ثبت اطلاعات، قابلیت اتصال به کامپیوتر و دقت و سرعت اندازه گیری بالاتر هستند. مزایایی چون دقت بالا، امپدانس ورودی بالا، پهنای باند وسیع و… آن ها را به عنوان یکی از ضروری ترین ابزارهای کار تعمیرکاران و تکنسین های تاسیسات خدمات ایران معرفی می کند.